زعفران؛ همون طلای سرخی که از هر گرمش عطر و بوی فرهنگ و خاک ایران بلند میشه. سالهاست که ایران، با تولید ۹۰ درصد زعفران دنیا، حرف اول رو تو تولید میزنه... اما وقتی بحث فروش و صادرات میاد وسط، جای ما خیلی خالیه. چرا؟ چون انگار یه مشت سیاست سفت و سخت ارزی، دندون رو طلای سرخ ما گذاشته!
بیاین بدون تعارف، رو راست و ساده ببینیم مشکل از کجاست و چیکار میشه کرد.
۱. زعفرون تولید میکنیم، سودش میره تو جیب بقیه!
هر سال بیشتر از ۴۰۰ تن زعفرون تو ایران تولید میشه. اما مشکل اینجاست که بیشترش رو فلهای و بدون هیچ بستهبندی خاصی صادر میکنیم. بعدش چی میشه؟ اسپانیا، امارات و افغانستان همین زعفرون ایرانی رو خوشگل و تر و تمیز بستهبندی میکنن و با برند خودشون میفروشن؛ اونم با چند برابر قیمت!
مثلاً شما یه کیلو زعفرون میفروشی دو سه میلیون، طرف همونو تبدیل میکنه به بستههای کوچیک، با اسم خودش میفروشه دونهای چند دلار! خب انصافه؟
۲. قانون بازگشت ارز؛ تیشه به ریشه صادرات
یه قانون داریم به اسم «بازگشت ارز». یعنی هر کسی که صادرات میکنه، باید دلارهاشو بیاره تو ایران و به قیمت دلبخواه دولت تحویل بده.
فرض کن تو زحمت کشیدی، زعفرون صادر کردی، طرف دلار داده ۶۵ هزار تومن، بعد دولت میگه بیا با ۴۵ هزار تومن تسویه کن! خب این یعنی چی؟ یعنی تو هر دلار، ۲۰ تومن ضرر میکنی! از دل کار درآوردی، ولی تهش هیچی برات نمیمونه.
یکی از صادرکنندهها یه جمله خیلی قشنگ گفته بود:
«سیاستهای ارزی شده مثل طناب دار! یا باید قاچاق کنیم، یا ورشکست بشیم!»
اینطوریه که قاچاق زعفرون زیاد شده. آمارها میگن سالی بین ۵۰ تا ۱۵۰ تن زعفرون، یواشکی از کشور خارج میشه.
۳. دولت: رفیق نیمهراه!
دولت گهگداری یه کارایی میکنه، مثلاً قیمت تضمینی میذاره برای زعفرون نگین، یا میگه بیاین بورس کالا، شفاف معامله کنین. ولی تا وقتی قانون بازگشت ارز و تعرفههای سنگین پابرجاست، این کارا مثل چسب زدن روی زخم عمیقه!
وامهای کشاورزی هم که ماشالا! یا نمیدن، یا انقدر پیچوخمه که کشاورز ترجیح میده بیخیالش بشه!
۴. چرا زعفرون ما به اسم امارات و اسپانیا معروفه؟ چون ما برند نداریم!
اگه الان بری دبی، میبینی یه گرم زعفرون ایرانی رو دارن میفروشن ۵.۵ تا ۱۶ دلار! ولی تو ایران، همون زعفرون، کیلویی دو تا سه دلار خریده میشه. چون اونا بلد بودن بستهبندی کنن، برند بسازن، بازار جهانی رو بگیرن.
اسپانیا چی؟ سالی حدود ۴۴ هزار کیلو زعفرون از ایران میخره، بعد همون رو با اسم "Spanish Saffron" به دنیا میفروشه!
خب چرا ما نمیتونیم برند ملی داشته باشیم؟ چرا زعفرون ایرانی تو بازارهای جهانی گم شده؟
۵. زعفرون افغانستان؛ رقیبی که از راه قاچاق اومد
افغانستان تو سالهای اخیر با خرید زعفرون ایرانی، اونو با برند خودش صادر میکنه، مخصوصاً به هند. چرا موفقه؟ چون تعرفه صادراتیاش به هند صفره! ولی ایران؟ ۳۸ درصد تعرفه! یعنی مشتری هندی، زعفرون افغان میخره چون براش ارزونتر در میاد.
راهش چیه؟ دولت باید بشینه با هند مذاکره کنه، تعرفهها رو بیاره پایین. ولی خب، اینکار دل شیر میخواد و برنامهریزی جدی.
چطوری زعفرون ایران رو نجات بدیم؟
اگه بخوایم یه آینده روشن واسه طلای سرخ ایران بسازیم، باید یه خونهتکونی اساسی بکنیم:
قانون بازگشت ارز باید یا حذف شه یا حداقل نرخش نزدیک بازار آزاد باشه.
باید یه برند ملی قوی بسازیم؛ با بستهبندی حرفهای و گواهیهای بینالمللی.
زعفرون رو فقط بهصورت خشک نفروشیم؛ عصاره، دارو، محصولات آرایشی تولید کنیم.
بازاریابی دیجیتال یاد بگیریم؛ از آمازون و سایتهای جهانی استفاده کنیم.
آینده زعفرون ایران؛ فرصتی که نباید بسوزه
بازار جهانی زعفرون داره سالبهسال بزرگتر میشه. پیشبینی شده تا سال ۲۰۳۳، به ۲.۶ میلیارد دلار برسه. یعنی اگه زرنگ باشیم و سیاستها رو اصلاح کنیم، میتونیم راحت سهم خودمونو از این بازار بگیریم.
ولی الان چی؟ با اینکه ایران ۹۰ درصد زعفرون دنیا رو تولید میکنه، فقط ۲۱۰ میلیون دلار از بازار ۸ میلیارد دلاری دستمونه! واقعاً حیفه.
حرف آخر: وقتشه که طلای سرخ، طلایی بدرخشه
زعفرون ایرانی، یه گنج واقعیه. اما سالهاست که به خاطر بیتدبیری، ضعف برندسازی و سیاستهای غلط ارزی، داره خاک میخوره. اگه امروز کاری نکنیم، فردا دیگه بازار دست رقباس.
حالا نوبت توئه! بهنظرت دولت باید چیکار کنه تا زعفرون ایران دوباره پادشاهی کنه تو دنیا؟ نظرتو باهامون درمیون بذار.
https://bit.ly/44ZGhbs